Saemien gïele jïh kultuvre maanagïertesne

Maam maahtam maanagïerteste veanhtadidh?

Tjïelth saemien reeremedajven ålkolen edtjieh sjïehteladtedh saemien maanah maehtieh sijjen gïelem jïh kultuvrem gorredidh jïh evtiedidh. Maanagïertelaake maanagïertide stillie maanaj aalterem, funksjovnedaltesem, tjoelem, sosijaale, etnihkeles jïh kulturelle maadtoem krööhkestidh, daan nuelesne saemien maanaj gïelem jïh kultuvrem. Daate aaj ILO-konvensjovnen mietie nr. 169 Bielie IV maam Nöörje lea ratifiseereme.

«Saemien maanah maanagïertesne edtjieh dåarjoem åadtjodh sijjen gïelem, sijjen daajroem jïh sijjen kultuvrem vaarjelidh jïh evtiedidh saaht gusnie laantesne dah årroeh. Edtja sisvegem maanagïertefaalenassesne saemien maanide saemien dajvi ;ålkoli sjïehtedidh maanaj saemien maadtose. Dan gaavhtan saemien maanah jïh eejhtegh reaktam utnieh veanhtadidh maanagïerten barkijh daejrieh, jïh tjïertestieh, aaj saemien kultuvre edtja bieline årrodh maanagïerten sisvegistie. Edtja sjïehteladtedh maanah aaj maehtieh saemien gïelh govledh jïh vuejnedh.» (Mieriesoejkesje, Udir, 2017, s. 25).

Gaajhkh maanagïerth maehtieh dåarjoem Saemiedigkeste ohtsedh juktie gïelelïerehtimmiem faalehtidh åarjel-/julev- jïh noerhtesaemien gïelesne maanide ektievoetesne. Gaskesadtede Byjjenimmien jïh ööhpehtimmien faageektievoetine jis onterdh mah maanagïerth mah saamastallije maanah utnieh.

Saemien maanagïertegoevtese

Mïetsken 1.b. 2017 Tråanten tjïelte staaren voestes saemien maanagïertefaalenassem rïhpesti Ferista friluftsbarnehage/ålkoemaanagïertesne. Gaskesadtede ektievoeten åvtehkinie jis sijjiem sïjhth saemien maanagïertefaalenassesne, lissine kroessem bïejedh dïsse mïerhkesjimmiesæjjan maanagïerteohtsemisnie. Maanagïerten leah barkijh jïh maanah dovne noerhte- jïh åarjelsaemien gïeline.

Ferista gålkoemaanagiertie jarngefunksjovnem åtna jeatjah maanagïertide. Daate sæjhta jiehtedh dah bïhkedieh, bievnieh jïh saemien kultuvren bïjre soptsestieh sïejhme staaren maanagiertide jïh joekoen maanagiertide saemien maanajgujmie.

Saemien gïelelïerehtimmie maadthskuvlesne

Tråanten tjïelte ööhpehtimmiem faalehte saemien gïelesne Ööhpehtimmielaaken mietie § 6-2. Gaajhkh saemien learohkh maadthskuvleaaltarisnie mah saemien dajvi ålkoli årroeh, reaktam utnieh saemien gïelelïerehtimmiem åadtjodh. Tjïelte maahta nænnoestidh gïelelïerehtimmiem akten jallh jieniebidie skuvlide bïejedh tjïeltesne. Datne goh eejhtege/åelie tjoerh skuvline gaskesadtedh mesnie dov maana vaadtsa juktie buektiehtidh lïerehtimmiefaalenassem öörnedh. Learohkh noeredaltesisnie jïjtjh muenieh mejtie saemien gïelelïerehtimmiem jallh lïerehtimmiem saemien gïelesne sijhtieh.

Maahta raajan aktem jaepiem vaesedh åvtelen lïerehtimmie aalka, jïh daate lea jearohke barkoefaamoste voenges lohkehtæjjan luvnie jallh maajhööhpehtimmiefaalehtæjjan luvnie. Eejhtegh maanajgujmie mah edtjieh skuvlem aelkedh byöroeh skuvlese bievnedh jis saemienlïerehtimmiem daarpesjieh njoktjen 15. b. Åvtelen juktie hoksedh lïerehtimmie aalka gosse skuvle aalka. Jis unnemes 10 learohkh mah abpe lïerehtimmiem saemiengïelesne sijhtieh, tjïelten lea dïedte dam faalehtidh.

Tjïelte maahta saemienlïerehtimmiem faalehtidh voenges lohkehtæjjine, maajhööhpehtimmien tjïrrh, goh hospiteereme jallh kombinasjovne daejstie. Learohkh mah maajhööhpehtimmiem saemiengïelesne åadtjoeh aktem jallh göökte hospiteeremeboelhkh åadtjoeh fïerhten jaepien, jearohke mejtie dej lea saemien voestesgïeline jallh ij.

Learohkh mej saemien mubpiengïeline, reaktam utnieh 87 jaepietæjmojde maanadaltesisnie jïh 76 jaepietæjmoeh noeredaltesisnie. Dah learoesoejkesjem saemien 2 fulkieh jis saemien gïeline aelkieh 1.-4. daltesisnie, jallh saemien 3 jis aelkieh 5. – 10. daltesisnie. Learohkh mej saemien voestesgïeline learoesoejkesjem 1 fulkieh jïh reaktam utnieh 160 jaepietæjmojde smaavedaltesisnie, 105 jaepietæjmoeh gaskedaltesisnie jïh 95 jaepietæjmoeh noeredaltesisnie.

Jis learohken leah göökte voestesgïelh, jallh saemien mubpiengïeline åtna, learohken lea reakta lïerehtimmiem jïh vuarjasjimmiem slyöhpedh baaltegïelesne. Laakh mah eksamenem stuvrieh lïerehtimmielaaken mieriedimmesne gaavnh, mearan bïevnesh sïjsebïeljelimmien, tjïrrehtimmien jïh sensuvren bïjre gaavnh Udiren sæjrojne. Tipse åtnoen bïjre saemien gïeleste jïh kultuvreste maanagïertine jïh skuvline.

Tjïelten faalenasse 2023/2024

Åarjelsaemien

Gaskesadth dov lïhkes skuvline jis lïerehtimmiem saemiengïelesne sïjhth. Tjïelten lea laavenjostoe Åarjelsaemien vierhtiesåafojne ööhpehtimmiem faalehtidh.

Noerhtesaemien

Skuvlejaepien 2023/2024 tjïelte voenges ööhpehtimmiem faalehte. Hansbakken skuvle iktedimmiedïedtem åtna voenges ööhpehtimmien åvteste noerhtesaemien gïelesne.

Julevsaemien

Skuvlejaepien 2023/2024 tjïelte maajhööhpehtimmiem faalehte laavenjostosne Åarjelsaemien vierhtiesåafojne dan åvteste voenges lohkehtæjja fååtese.

Staaren saemien aktööri gaskesadtemebïevnesh

Samer i Trondheim Facebookesne

Saemien studeenth Tråantesne Facebookesne

Saemien Sijjie Facebookesne

Saemien eejhtegeviermie lea tseegkemisnie Tråantesne