Mánáidgárdi

Maid sáhtán vuordit mánáidgárddis?

Suohkanat olggobealde sámegiela hálddašanguovllu galget lágidit dilálašvuođaid dasa ahte sámi mánát sáhttet sihkkarastit iežaset giela ja kultuvrra. Mánáidgárdeláhka / Barnehageloven geatnegahttá mánáidgárddiid váldit vuhtii mánáid agi, doaibmandási, sohkabeali, sosiála, čearddalaš ja kultuvrralaš duogáža, dás maiddái sámi mánáid giela ja kultuvrra. Dat lea ge ILO konvensjon nr.169 Oasi IV mielde man Norga lea dohkkehan ja vuolláičállán.

"Sámi mánát mánáidgárddiin galget oažžut doarjaga seailluhit ja ovdánahttit iežaset giela, máhtu ja kultuvrra beroškeahttá gos riikkas ásažet. Sámi mánáid mánáidgárdefálaldaga sisdoallu sámi guovlluid olggobealde galgá heivehuvvot mánáid sámi duogážii. Dát mielddisbuktá ahte sámi mánáin ja váhnemiin lea vuoigatvuohta vuordit ahte bargit dovdet, ja deattuhit, dan ahte maiddái sámi kultuvra galgá leat oassin mánáidgárddi sisdoalus. Galgá láhčit dili nu, ahte mánát maiddái besset gullat sámegiela." (Mánáidgárddi rámmaplána, Oahpahusdirektoráhtta 01.08.18, s.25).

Buot mánáidgárddit sáhttet ohcat Sámedikkis doarjaga dasa ahte fállat lulli-/julev- ja davvisámegieloahpahusa mánáide ossodagas. Váldde oktavuođa deike Oppvekstadministrasjonen jus háliidat diehtit guđiin mánáidgárddiin leat sámegielat mánát.

Sámi mánáidgárdeossodat

Borgemánu 1. B. 2017 rabai Tråante suohkan gávpoga vuosttaš sámi mánáidgárdefálaldaga mánáidgárddis man namma lea Ferista friluftsbarnehage. Váldde oktavuođa ovttadatjođiheddjiin jus háliidat saji gos lea sámi mánáidgárdefálaldat, lassin dasa go merkestat dan válljejumi mánáidgárdesaji ohcanskovis. Mánáidgárddis leat sihke davvi- ja lullisámegielat bargit ja mánát.

Ferista friluftsbarnehage nammasaš mánáidgárdi doaibmá guovddášresursan eará mánáidgárddiide. Dat mearkkaša ahte dat bagada, addá dieđuid ja gaskkusta sámi kultuvrra oppalaččat gávpoga mánáidgárddiide ja erenoamážit mánáidgárddiide gos leat sámi mánát.

Vuođđoskuvla

Tåante suohkan fállá sámegieloahpahusa Oahpahuslága § 6-2 mielde /Opplæringsloven § 6-2. Buot sámi ohppiin vuođđoskuvlaagis geat orrot olggobealde sámi guovlluid, lea vuoigatvuohta oažžut sámegieloahpahusa. Suohkan sáhttá mearridit čohkket sámegieloahpahusa ovtta dahje eanet skuvllaide suohkanis. Váhnemat/fuolaheaddjit fertejit váldit oktavuođa máná ruovttuskuvllain vai ožžot áigái oahpahusfálaldaga. Nuoraidskuvlaoahppit mearridit ieža háliidit go oahpahusa sámegillii dahje sámegielas.

Sáhttá ádjánit gitta jahkebeali ovdal go oahpahus boahtá johtui, ja dat lea báikkálaš oahpaheaddji dahje gáiddusoahpaheami kapasitehta duohken. Vai oahpahus boahtá johtui dalle go skuvla álgá, de fertejit váhnemat dieđihit sámegieloahpahusdárbbu ovdal njukčamánu 15. beaivvi. Jus leat unnimusat 10 oahppi geat háliidit buot oahpahusa sámegillii, de lea suohkanis geatnegasvuohta fállat dan.

Suohkan sáhttá fállat sámegieloahpahusa báikkálaš oahpaheaddji bokte, gáiddusoahpahusa bokte, hospiterema bokte dahje dáid seaguhusa bokte. Oahppit geat ožžot gáiddusoahpahusa sámegielas ožžot ovtta dahje guokte hospiterenorruma dan mielde leago sámegiella vuosttašgiellan vai ii.

Oahppit geain lea sámegiella nubbingiellan ožžot 87 jahkediimmu mánáidskuvladásis, ja 76 jahkediimmu nuoraidskuvladásis. Sii čuvvot sámegiela2 oahppoplána jus álget sámegielain 1.-4. ceahkis dahje sámegiela3 jus álget 5-10. ceahkis. Oahppit geain lea sámegiella vuosttašgiellan čuvvot sámegiela1 oahppoplána ja sis lea vuoigatvuohta oažžut 160 jahkediimmu smávvaskuvladásis, 104 diimmu gaskadásis ja 95 jahkediimmu nuoraidskuvladásis.

Jus oahppis leat guokte vuosttašgiela, dahje sámegiella nubbingiellan, de lea oahppis vuoigatvuohta čuldojuvvot siidogiela oahpahusas ja árvosániid oažžumis dan fágas. Láhkamearrádusaid mat regulerejit eksámena gávnnat don oahpahuslága láhkaásahusain, ja dieđuid dieđiheami, čađaheami ja sensura birra gávnnat ges oahpahusdirektoráhta Udira siidduin.

Suohkana fálaldat 2023/2024

Lullisámegiella

Váldde oktavuođa iežat lagasskuvllain jus háliidat oahpahusa lullisámegielas. Suohkan sáhttá fállat oahpahusa ovttasbarggus ásahusain Åarjelsaemien vierhtiesåfoe/Sørsamisk kunnskapspark.

Davvisámegiella

Skuvlajagi 2023/2024 fállá suohkan báikkálaččat.  Hansbakken skuvllas lea ovddasvástádus koordineret báikkálaš oahpahusa davvisámegielas.

Julevsámegiella

Skuvlajagi 2023/2024 fállá suohkan gáiddusoahpahusa ovttasbarggus Åarjelsaemien vierhtiesåfoe/Sørsamisk kunnskapspark danne go báikkálaččat ii leat oahpaheaddji.

Gulahallandieđut sámi aktevrraide gávpogis

Samer i Trondheim Facebookas

Saemien Studeenth Tråantesne Facebookas

Saemien Sijjie Tråante/Samisk Rom Facebookas

Sámi váhnenfierpmádat Tråantes/Troanddimis lea ásahuvvome

Evttohusat dasa movt oahpahit sámegiela ia sámi kultuvrra mánáidgárddiin ja skuvllain